❝ အလုပ်လုပ်သော စကားပြော ❞
စာရေးဖို့ ကြိုးစား နေကြတဲ့သူများအတွက် ၁၉၉၂ ခုနှစ် ၊ ဖေဖော်ဝါရီလထုတ် The Writer မဂ္ဂဇင်း ထဲက စာရေးဆရာမ အဲ ( န် ) ဟာလီနဲ ( န် ) ရဲ့ ဆောင်းပါးကို ဖော်ပြ ပေးချင်ပါတယ် ။ ဒီ စာရေးဆရာမ ရဲ့ ဝတ္ထုတိုတွေက မဂ္ဂဇင်းပေါင်း များစွာ မှာ ပါဖူးပါတယ် ။ It was Humdrum ဆိုတဲ့ ဝတ္ထု ဆိုရင် “ ရေမွန်ကာဗာ ဝတ္ထုတို ပြိုင်ပွဲ ” မှာ ဆုရခဲ့ဖူးပါတယ် ။ တခြား ဝတ္ထုနှစ်ပုဒ် ဖြစ်တဲ့ Someone Else နဲ့ Limbo တို့ဟာလည်း Pen Nelson Algren ပြိုင်ပွဲမှာ နောက်ဆုံး အဆင့်ထိ ရောက်ခဲ့ပြီး ဆု နဲ့ ကပ် လွဲခဲ့တဲ့ ဝတ္ထုနှစ်ပုဒ် ပါပဲ ။ ဆရာမ က Princeton တက္ကသိုလ် က Ph.D ( ဒေါက်တာ ) ဘွဲ့ ရခဲ့တဲ့ အပြင် အခြား တက္ကသိုလ်တွေက ချီးမြှင့်တဲ့ ဂုဏ်ထူးဆောင် ဘွဲ့ပေါင်း များစွာ ရထားတဲ့သူ ဖြစ်ပါတယ် ။
ဝတ္ထုတစ်ပုဒ် မှာ “ စကားပြော ” ဟာ ဘယ်လောက်အထိ အရေးကြီးပါတယ် ဆိုတာ သူက ဒီလို ရေးသားထားပါတယ် ။
••••• ••••• •••••
ဝတ္ထု ရဲ့ အင်္ဂါရပ်တွေ ထဲ မှာ ‘ စကားပြော ’ ဟာ အကြီးလေးဆုံး တာဝန်ကို ထမ်းဆောင်ထားရပါတယ် ။ သူ က ဇာတ်ကောင်စရိုက် ကို ဆက်တိုက် အဆက်မပြတ် ဖော်ပြသွားရင်း ဇာတ်အိမ်ကိုလည်း တစ်ကွက်ပြီး Man ဆိုတဲ့ ဝတ္ထု ပါ ။ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု ၊ မေရီလင်း ( ခ် ) မြို့နယ် က ဘီသက်( စ် ) ဒါ မှာ ရှိတဲ့ စာရေးဆရာများ ရိပ်သာမှာ ခေတ်သစ် ဝတ္တုရေးနည်း ဆွေးနွေးပွဲတွေမှာ ပို့ချနေသူ လည်းဖြစ်ပါတယ် ။
••••• ••••• •••••
ကျွန်တော် ခပ်ငယ်ငယ် တုန်းက အလုပ် အတူတူ လုပ်ခဲ့ဖူးတဲ့ လူတစ်စုကို ဇာတ်ကောင်များ အဖြစ် ထားပြီး ဝတ္ထုတစ်ပုဒ် ရေးချ ဖို့ နှစ်ပေါင်း အတော်ကြာကြာ ခေါင်းထဲမှာ ရှိနေခဲ့ပါတယ် ။ ငယ်ဘဝ က အတွေ့အကြုံ ဆိုတော့ ခေါင်း ထဲ မှာ ပြက်ပြက်ထင်ထင် စွဲစွဲမြဲမြဲလည်း ရှိနေတဲ့ အတွက် စာရွက်ပေါ် မှာ သာ ချရေးဖြစ်ရင် ဘာ အခက်အခဲ မှ ရှိနိုင်မှာမဟုတ်ဘူး ဆိုတာ ကျွန်တော့် ကိုယ် ကျွန်တော် သေချာလှပါတယ် ။
ကျွန်တော့် မျက်စိထဲမှာ အဖြစ်အပျက်ကို တည်နေရာ ထားရမယ့် ဆက်တင်ကလည်း မြင်ထားပြီးသား ။ ဘော့စတန်မြို့ ရဲ့ ဒေါ်ချက် ( စ် ) တာ ရပ်ကွက်က တက္ကစီစတင်း ။ အချိန်ကာလ က စီးပွားကပ် ဆိုက်နေတဲ့ ကာလကြီးရဲ့ တစ်ခု သော မိုးညတစ်ည ။ ဇာတ်ကောင်တွေ က အရက် အလွန်အကျွံ မူး နေကြတဲ့ ကားမောင်းသမား တစ်စု နဲ့ စာ တို့ ၊ ပစ္စည်း တို့ လိုက် ပို့ပေးရတဲ့ လူငယ် တစ်ယောက် ။
ဒီ ဇာတ်ကောင်တွေ ဖြစ်ပျက်ခဲ့တဲ့ ကြေကွဲစရာ အဖြစ်အပျက် ကလည်း ကျွန်တော့် မျက်စိထဲမှာ မျက်ဝါးထင်ထင် မြင် ပြီးသား ။ ဒါတွေ စုပေါင်း ရေးလိုက်ရင် ဝတ္ထုကောင်း တစ်ပုဒ် ဖြစ်ပြီပေါ့ ။ အဲဒီလို တွေးလိုက်တဲ့ အချက်ကလည်း ကျွန်တော့် ကို လမ်းပေါ် မှာ ရောက်စေခဲ့တာပါပဲ ။
ချရေး လိုက်တဲ့ ပထမ စာမူကြမ်း မှာ ကျွန်တော် ဘာတွေ့ခဲ့ရသလဲ ဆိုတော့ ကျွန်တော် ရေးထားတာတွေ က ပြည့်စုံလွန်းတယ် ။ တိကျလွန်းတယ် ။ အသေးစိတ်လွန်းတယ် ။ ဇာတ်ကောင် တစ်ယောက်ချင်း ရဲ့ အပြုအမူ ၊ အပြောအဆို ၊ အရောင်အသွေး ၊ အလင်းအမှောင် ၊ အဖြစ်အပျက် အားလုံး ကလည်း အမှန်တွေချည်းပဲ ။ ဒါပေမဲ့ ဝတ္ထုကောင်း တစ်ပုဒ် ဖြစ်မလာဘူး ။ ဝတ္ထုက သက်ဝင်လှုပ်ရှားမှု မရှိဘူး ။
ကျွန်တော့် အမှားက လွယ်လွယ်ကလေးပါ ။ ချရေးလိုက်တဲ့ ဇာတ်ကောင်တွေ က သက်ရှိ ဇာတ်ကောင်တွေ ဖြစ်နေတဲ့ အတွက် ဝတ္ထု ထဲက ဇာတ်ကောင် ဖြစ်မလာတာပါဘဲ ။ စိတ်ကူးယဉ် ဝတ္ထု ထဲက ဇာတ်ကောင်တွေ မဟုတ်ဘဲ ကျွန်တော့် အမှတ်တရ ဖြစ်ရပ်များထဲက ဇာတ်ကောင် ဖြစ်နေတာကြောင့် ဝတ္ထု က အသက်မဝင်ခြင်းပါ ။
ဒီပြဿနာရဲ့ အဖြေက ဝတ္ထုသစ်တစ်ပုဒ် အဖြစ် တင်ပြတဲ့ နေရာမှာ “ အကွာအဝေး ” ပြဿနာပါပဲ ။ အဖြေ တွေ့လာတော့လည်း အံ့သြစရာ ကောင်းလောက်အောင် လွယ်ကူသွားပါတယ် ။
ပထမ ကျွန်တော် ရေး ထားတာ က ပစ္စည်းပို့ တဲ့ ကောင်ကလေး ရဲ့ အမြင် ကို “ တတိယလူ ” ( ဘေးလူ ) အနေနဲ့ ရေး ထားတယ် ။ အဲဒီမှာ စာရေးဆရာ ( ကျွန်တော် ) နဲ့ ဝတ္ထု မခွဲနိုင်ခြင်း က ပြဿနာ ဖြစ်နေတယ် ။
အဲဒီ အဖြေ ကို တွေ့ လာတော့ ဒီ ဇာတ်ကိုပဲ “ ပထမလူ ” က ပြန် ပြောတဲ့ အနေနဲ့ ချ ရေးလိုက်တဲ့ အခါ လေသံ ရော စိတ်ဝင်စားမှုပါ အံ့သြစရာ ကောင်း လောက်အောင် ပြောင်းသွားပါတော့တယ် ။ ပထမလူ အနေ နဲ့ ပြန် ရေး လိုက်တဲ့အခါ ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်မှုက ပြောင်းသွားတယ် ။ ဇာတ်ကြောင်းပြန် ပြောပြနေ တဲ့ ကျွန်တော် နဲ့ တခြား ဇာတ်ကောင်တွေ ရဲ့ ဆက်သွယ်မှုက ပိုမို ထင်ရှား လာတယ် ။
“ ကျွန်တော် ” က ဇာတ်ကောင် တစ်ယောက် ဖြစ်လာတဲ့ အတွက် “ တတိယလူ ” ( ဘေးလူ ) ရဲ့ ဝင်ရောက် ဖြည့်စွက်မှုတွေ အလိုအလျောက် ပျောက် သွားတယ် ။ ကျွန်တော့် အမှတ်တရ အားလုံး ထည့်ရမယ် ဆိုတဲ့ တာဝန်ကြီး ကလည်း ပေါ့ပါးသွားတယ် ။ တတိယလူ က သူ မြင် တာတွေ ကို ပြန်ပြောပြ နေရတာ နဲ့ မတူတော့ဘဲ ဇာတ် ထဲက ဇာတ်ကောင် တစ်ယောက်ရဲ့ အမြင်မျိုး ဖြစ်သွားတဲ့ အတွက် ဇာတ်လမ်း ဇာတ်ကွက် ကလည်း ပိုပြီး ပီပြင်သွားတယ် ။
ဒီ သဘောတရားက တော်တော်လေးတော့ ဆန်းကြယ်သယောင်ပါပဲ ။ ဘာကြောင့်လဲ ဆိုတော့ ပထမလူ အနေနဲ့ ဇာတ်ကြောင်းပြန် ပြောရတဲ့ နေရာမှာ တချို့ဇာတ်ကွက် အလှည့်အပြောင်းတွေ ကျတော့ တခြား ဇာတ်ကောင်ရဲ့ ခံစားချက် ထည့်ပြောရင် ဒီ ဇာတ်ကောင် ဘာကြောင့် သူများ ခံစားချက်ကို ဒါလောက် သိရတာလဲ ဆိုတဲ့ မေးခွန်းက ဝင်လာတယ် ။
ပိုပြီး ဆိုးတာ က ပထမလူက ဇာတ်ကောင်အဖြစ် ပါဝင်သွားတဲ့အတွက် ပြဿနာ တစ်ရပ်ကို ဖြေရှင်းရမယ့် အစား သူ ကပါ ပါဝင် ပတ်သက်သွားတာပဲ ။ အဖြေကတော့ ဇာတ်ကြောင်းပြန်ပြောနေတဲ့ ကျွန်တော့် ကို ဘယ်အတိုင်းအတာအထိ သုံးမလဲ ဆိုတဲ့ အပေါ် မှာ မူတည် ပါတယ် ။
ပြင်သစ် ဝတ္ထုရေး ဆရာကြီး Claude Simon ရဲ့ The Wing ဝတ္ထ မှာ စာဖတ်သူကို ဇာတ်ကြောင်းပြန် ပြောသူ ဘယ်သူမှန်း မသိစေဘဲ တစ်ခါတလေမှ “ သူက ကျွန်တော့်ကို ပြောတယ် ” ဆို တဲ့ အရေးမျိုး နဲ့ လှလှပပ ရေးသွားခဲ့ပါတယ် ။ စာဖတ်သူ က ဒီ ဇာတ်ကို ဘယ်သူ ဇာတ်ကြောင်းပြန် ရေးမှန်း မသိဘူး ။ သိ ဖို့လည်း ဂရု မစိုက်တော့ဘူး ။
စာရေးဆရာကြီး Fitzgerald ရဲ့ The Great Gatsby ဝတ္ထု မှာ ဇာတ်ကောင် Nick Carraway က တစ်ဝက်တစ်ပျက်သာ ဇာတ်ကြောင်းပြန်သူ အဖြစ်ပါဝင်တယ် ။ Nick က ဒီဇာတ်မှာ ပုဏ္ဏားတိုင် လို ဝတ္ထု ထဲ က ဇာတ်ကောင် အားလုံး သူ့ ကို ပြောလာကြ သမျှ ၊ သူ မြင် သမျှ ၊ သူ သိ သမျှ အချက်အလက်တွေ ကို စုစည်းပြီး စာဖတ်သူကို ပြန် ဖောက်သည်ချသွားတာပဲ ။ အဲဒီတော့ သူက အလယ်လူလို ဖြစ်ပြီး ဇာတ်ထဲမှာ ပါဝင်ပတ်သက်မှု မရှိတဲ့ ဇာတ်ကြောင်းပြန် သူ သက်သက်သာ ဖြစ်သွားတာပေါ့ ။
ဆရာကြီး ဟဲမင်းဝေး ရဲ့ The Sun Also Rises မှာ ဇာတ်ကြောင်းပြန်ပြောနေတဲ့ “ ကျွန်တော် ” က လှုပ်ရှားမှု အားလုံးရဲ့ မဏ္ဍိုင်ပဲ ။ ဇာတ်လမ်း က လည်း စစ်ဘေးဒဏ်ကြောင့် လိင်မှု ကိစ္စ မဆောင်ရွက်နိုင်တော့ တဲ့ လူတစ်ယောက် မြင်သမျှ ၊ ခံစားရသမျှကို ပြန်ပြောပြ နေတာကိုး ။ အရာရာကို သူ့ အမြင် သူ့ ရှုထောင့်ကနေ ခြယ်မှုန်းသွားတယ် ။ ဆရာကြီးက သူ့ ကိုယ်ပိုင်ဟန် အတိုင်း ဝါကျ တည်ဆောက်သွားတဲ့ အတွက် အကွာအဝေး ပြဿနာလည်း မပေါ်ပေါက် တော့ဘဲ လှုပ်ရှားမှု အားလုံး ဟာ ဇာတ်ကောင် အသီးသီး ရဲ့ ရင်ထဲကနေ ပေါက်ဖွားတာသာ ဖြစ်သွားတော့တယ် ။ ဆရာကြီး ရဲ့ ဝါကျတွေက သာမန် ဝါကျတွေ ပါပဲ ။ ဒါပေမဲ့ စေ့စေ့စပ်စပ် တည်ဆောက်ထားတဲ့ ဝါကျတွေ ဖြစ်တယ် ။
ဇာတ်ကြောင်း ပြန်တဲ့ “ ပထမလူ ” ကို နောက်တစ်နည်း သုံးနိုင်တာရှိပါသေးတယ် ။ အဲဒီ နည်းကတော့ ဇာတ်ကြောင်းပြန်သူက စာဖတ်သူ အပေါ် ညစ်တယ် လို့ ဆို နိုင်တယ် ။ မဟုတ်တဲ့ လမ်းကြောင်းဘက် ကို ဇာတ်ကြောင်းပြန်သူက ဆွဲခေါ် သွားမယ် ။ အချိန်တန်တော့မှ စာဖတ်သူက သူ လိုက်ခဲ့တဲ့ လမ်းဟာ လမ်းမှား ဖြစ်နေတယ်ဆိုတာ သိစေနိုင်တဲ့ နည်းပါ ။
“ ပထမလူ ” အနေ နဲ့ ဇာတ်ကြောင်းပြန်တဲ့နည်း ဟာ အထိရောက်ဆုံးနည်း ဖြစ်သလို ရှေး အကျဆုံးနည်းလို့ လည်း ဆိုနိုင်ပါတယ် ။ စာရေးဆရာ Molly Bloom ရဲ့ Unysses မှာ ဆိုရင် ဇာတ်ကြောင်းပြန်သူက ထုံးစံအတိုင်း ပထမလူ ပဲ ။ ဇာတ်အိမ်တည် ပေးတယ် ။ ဇာတ်ကောင်တွေ နဲ့ စာဖတ်ပရိသတ်ကို မိတ်ဆက် ထိတွေ့ စေတယ် ။ ဒါတွေ ပြီးတော့မှ တတိယလူက ဆက်သွယ်ပေးတယ် ။ ဒီနည်း က ကျွမ်းကျင်မယ်ဆိုရင် ဘာမှ ပြဿနာ မရှိပါဘူး ။ ဥပမာ ဆိုကြပါစို့ ။ Edith Wharton ရဲ့ Ethan Frome ဝတ္ထု မှာ လည်း ဒီ နည်းပဲ ရေးသွားခဲ့ပါတယ် ။
“ ကျွန်တော် ” အနေ နဲ့ ဇာတ်ကြောင်းပြန်မယ် ဆိုရင် လိုအပ်တဲ့ အဓိက အချက် တစ်ခုတော့ ဇာတ်ကြောင်း ပြန်မယ့် အဲဒီ “ ကျွန်တော် ” နဲ့ ကျန်တဲ့ ဇာတ်ကောင်တွေ ရဲ့ ဆက်နွှယ်မှုပါပဲ ။
“ ကျွန်တော် ” က တတ်နိုင်သမျှ အဓိက ဇာတ်ကောင် ဖြစ်ဖို့လိုတယ် ။ “ ကျွန်တော် ” နဲ့ ကျန်တဲ့ ဇာတ်ကောင်တွေ ပဋိပက္ခ ၊ တင်းမာမှုတွေ ရှိမယ် ။ အဲဒီ တင်းမာမှုတွေ က “ ကျွန်တော့် ” ကို လှုပ်ရှားမှုတွေ ပေးပြီး ဇာတ်လမ်း ဇာတ်ကွက် ကို ပေါ်ပေါက်စေရမယ် ။ ကားပေါ် မှာ ထိုင်လိုက်လာတဲ့ ကလေးတစ်ယောက် ရဲ့ အမြင် နဲ့ ကားမောင်းနေတဲ့ သူ ရဲ့အမြင် မတူနိုင်ဘူး ။ ကလေး က ဇာတ်ကြောင်းပြန်သူ ဖြစ်မယ်ဆိုရင် ကားမောင်းသူရဲ့အမြင် နဲ့ သူ့ အမြင် က ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်ချင် ဖြစ်မယ် ။
စာရေးသူ တစ်ယောက် အနေ နဲ့ ရေးဖန်များလာတဲ့ အခါ ဝတ္ထုတစ်ပုဒ် ကို ဘယ်သူ့ အမြင် ၊ ဘယ် ရှုထောင့် က ရေးရင် ပိုပြီး ထိရောက်တယ် ဆိုတာ နားလည်သဘောပေါက် လာပါလိမ့်မယ် ။ အရေးကြီးတာက ကိုယ် ချရေးတော့မယ့် ဝတ္ထုရဲ့ ပထမဆုံး ဝါကျပဲ ။ ဒီ ဝါကျကို ဘယ်သူ့ အခြေအနေနဲ့ ဘယ် လေသံ မျိုး နဲ့ ရေးမှာလဲ ဆိုတာ သတိထားပါ ။
ကျွန်တော်ကတော့ ဝတ္ထု ပဲ ရေးရေး ၊ ပြဇာတ် ပဲ ရေးရေး ပထမဆုံး တစ်ပိုဒ်ကို နည်းမျိုးစုံ နဲ့ လှည့်ပတ် စမ်းရေး ကြည့်တယ် ။ အဲဒီလို ရေးကြည့်ရင် ဘယ်နည်းက အထိရောက်ဆုံးလဲ ဆိုတာ ပေါ်လာပါလိမ့်မယ် ။ ကိုယ် မှတ်မိတာတွေ လျှောက်ရေးနေ ရင်တော့ ဝတ္ထု နဲ့ မတူဘဲ မှတ်တမ်း နဲ့ တူသွားလိမ့်မယ် ။
စာရေးဆရာ ရဲ့အလုပ်က မှတ်မိတာတွေ ကို ချရေးဖို့ မဟုတ်ဘူး ။ မှတ်မိတာတွေ ထဲက အချို့ကိုသာ အလျဉ်း သင့်သလို ထုတ်နုတ်သုံးစွဲသွားဖို့ပဲ ။ ဗန်ဂိုး က သူ့ ညီ ကို ပြောခဲ့ဖူးတယ် ။ “ သီဒါ ၊ တစ်စုံတစ်ခုကို မှန်တာထက် ပိုပြီး မှန်အောင် ကြိုးစား ” တဲ့ ။
••••• ••••• •••••
ကျွန်တော့် စားပွဲပေါ် မှာ စာရေးဖို့ ကြိုးစားနေတဲ့ လူငယ်တွေရဲ့ စာမူတွေ ဖတ်ရတယ် ။ တချို့က “ ကိုယ်တွေ့ အဖြစ်အပျက် ” လို့ ဆိုကြတယ် ။ ဒါပေမဲ့ ဝတ္ထုကောင်း မဟုတ်ဘူး ။ ဘာကြောင့် မကောင်းသလဲ ဆိုတာ ဒီဆောင်းပါး ဖတ်ပြီး ချိန်မှာ ချိန်ထိုးကြည့်လို့ ရနိုင်ကြပြီထင်ပါတယ် ။
◾ ဝင်းငြိမ်း
📖 ရွှေအမြုတေ မဂ္ဂဇင်း
အမှတ် ( ၃၈ )
ဒီဇင်ဘာလ ၊ ၁၉၉၂
